פֿרילינג אין שפּיטאָל

I

איז אַ װוּנדער, אַז די קראַנקע זענען לױטערע און צאַרטע

און פֿאַרקוקטע ערגעץ װײַט און זעען דאָס, װאָס קײנער זעט נישט,

ליגן שפּעט בײַ נאַכט און שמײכלען אין דער פֿינצטערניש אַרײַן,

און די בעטן גלעטן זײ פֿאַר פֿרײד, װײַל ס'װערט זײ קלאָר אַ רעטעניש ?

איז אַ װוּנדער, אַז די קראַנקע קומען אױף פֿון זײער דרימל

רײַך און דופֿטיק (װי אין פֿרילינג כאַפּט זיך אױף פֿון שלאָף אַ זאָמען),

ליגן פֿריש אין שטילע זאַלן און האָרכן װי בײַ זײ צו קאָפּנס

האָט אַ קלאַפּ געטאָן אַ פֿליג און עמעץ רופֿט זײ אָן בײַם נאָמען ?

איז אַ װוּנדער, אַז די קראַנקע זענען גרײט צו װערן הײליק

און װאַרטן אָפּ די מעת-לעתן מיט שׂימחה װי מען שײדט אָפּ מעשׂר… —

איז אַ װוּנדער — װען כּבֿיכול שפּאַצירט אין רױם פֿון די שפּיטעלער,

װי ס'האָט זײַן גײַסט אַ מאָל געשװעבט אױפֿן פֿלאַך פֿון ערשטן װאַסער !

II

און פֿון װאַן איז די ליבשאַפֿט װאָס גײט װי אַ דאָקטער

פֿון בעטל צו בעטל און לײגט צו דאָס אױער,

און דער זאַל װעקט זיך אױף װי אַ דערשראָקענע שטאָט,

װען עס גײען געשרײען פֿון יעטװעדן טױער ?

און פֿון װאַן איז די ליבשאַפֿט, װאָס הענגט װי אַ בליצלאָמפּ

און רײַסט אױף פֿון שלאָף דעם װאָס חלומט אַלײן

ביז אַלע זעצן זיך אױף — װײַסע אין שטילקײט,

קוקן — טראַכטן — און פּלוצלינג — נעמט אָן אַ געװײן ?

און װאָס אַלע חולאָים זענען זיך אַזױ נאָענט

װי באַזונדערע שטראַלן פֿון אײן גרױסער גענאָד, —

איז עס נישט װײַל זײ זענען אין דער גראָבער פֿאַרגרעבטער

װעלט די בעלי-בתּים פֿון דער אײדלסטער שטאָט ? ! —

III

װאָרן אױסגעפֿײַנערט װערט אַ שטאָט בײַ די לעצטע שטיקער בלוט

פֿון טאָג. געװעלבער-טירן לײגן זיך צונױף װי שטילע הענט.

װײך און טונקל מאַכט דער מאַרק זיך אױף, קוקט צום ערשטן מאָל אַרױף :

עמעץ איז אין הימל שװאַך, ליגט אין װײַסן בעט און ברענט.

טראָטואַרן פֿאַרשטעלן זיך דאָס פּנים און ציִען זיך אַזױ — געהײמע װעגן.

װער ס'שפּאַצירט דערשפּירט אין האַרצן שװער און שאַרט זיך בײַ די שטומע װענט,

װײַבער קריגן דערשראָקענע פֿינגער, טאַפּן צי האָבן נישט קינדער קײן היץ.

מױערן לאָזן אַראָפּ די קעפּ. שטאָט בענקט, זי איז אין דער פֿרעמד

און זוכט איר הײם, קוקט אַהין, אַהין, װוּ בערג װאַקסן אַרײַן אין בלוט,

און טראַכט : דעם טאָג איז גוט, ער איז שױן אױבן און איך בין נאָך אין טאָל.

— — — — — — — — —  — — — — — — — — — — — — — — — —

נאָר װאָס װײסט איר, װען מעת-לעתן גאַנצע גײען װי װאַסערן פֿאַר נאַכט — —

װאָס װײסט איר אַלע אױף די גאַסן, װאָס אַ טאָג איז אין שפּיטאָל !

IV

װאָס װײסט איר דען װי די פֿרימאָרגנס שפּראָצן, גײען אױף און בליִען

זיך פֿונאַנד און שײַנען רױט און טרױעריק װי אַן אױסשיטרױז ?

צי זעט איר : אין געזונטן פּנים פֿון די בערג קלעפּט זיך אָן

דער תּחילת נאַכט און װערט דאָרט גרױס װי עס װאַקסט אין באַק אַ מױז ?

װאָס װײסט איר אַלע אױף די גאַסן װאָסער טעם עס האָט די זון

און די גרױסקײט פֿון אַ פֿרילינג װי זעט אױס װען ס'גײט שפּאַצירן

אַ מעסער אינעם טיף פֿון מענטשן, (װי מ'גײט דורך אַ געדיכטן סאָד —

פֿולע גאָרשטשעס רױטע קאַרשן) רײַסט מיט אַפּעטיט געשװירן ?

װאָס װײסט איר אַלע אױף די גאַסן װאָס אַ נאַכט איז װען דאָס בלוט

גײט פֿראַנק און פֿרײַ װי אַ מלך דורך אַלע טױערן פֿון הױט,

און אין פֿענצטער ליגט דער הימל בלױ װי מילץ, שױן אױסגעגאַנגען,

און די לבֿנה שטעקט פֿאַרגליװערט — אַ װײַסע מאַסקע פֿון גרױסן טױט ?

V

װאָס װײסט איר אַלע אױף די גאַסן װאָס אַ טאָג איז אין שפּיטאָל.

שלאַף, מע טאָר קײן סך נישט גײן, שפּאַצירט מען נאָענט : אין זיך אַלײן

װי אין אַ גאָרטן. אױסגעטאָרעט װי אַ בײט. אַלע בײמער

דורכגעשטורעמט, אומגעזאַרקעט און אױף יעדן טראָט אַ שטײן.

מע האָט צעשאָטן די מעת-לעתן פֿולע פֿױסטן װי אַ פּױער,

און דער זײער האָט געזונגען : „ערד איז אונדזער, פֿרײַ װי צמחים

װעלן מיר שטײַגן“ ! אין לײַב אין זעל האָט טיף צעאַקערט — הײַנט פֿאַר װאָס זשע האָבן הינט

אַרױסגעשלעפּט די מעת-לעתן און אױף די פֿעלדער װאַקסן קנאָכן ?

מען זעצט זיך אױף דעם רעשט פֿון טאָג װי אױף אַ פּיען װאָס בלײַבט פֿון בױם

אינעם טונקל קוקט מען : װעמעס שולד ? מ'באַגרײַפֿט : דער שומר איז אַװעק פֿון דאָרטן…

פֿאַלט מען מיד אין קראַנקן בעט. און אַז דער װעכטער װעקט צום טײ :

פֿעטער, הײ, װוּ ביסטו דאָרט ? ענטפֿערט מען : בײַ זיך אין גאָרטן.

VI

דאָ איז ריח פֿון אײנזאַמקײטן װי הײ, װי גראָז אינעם שאָטן פֿון אָװנט.

דאָ לעבן מענטשן און װאַקסן בלאָע װי בײמער, בעת די זון גײט שטאַרבן.

אַהערצו קומען פֿרעמדע מידע װי װינטן אױף אַ פֿעלד פֿאַר נאַכט

און גײען פֿון דאַן װי פּױערשע לידער, אַז מ'בינדט שױן אײַן די לעצטע גאַרבן…

דאָ זענען הערצער אײַנגעבױגן, פֿאַלן װי טעג בײַם אונטערגײן.

נאָר שײן איז דאָ דער אונטערגאַנג : מ'פֿאַלט אין זײַדענער טונקלקײט.

יעדער אײנער װערט װי װײַטקײט, אַלע מענטשן זענען שטילקײט,

און אין דער שטיל טוט אַזױ װײ : דאָ איז שטענדיק מינחה-צײַט. —

תּמיד בעטן די װאָס מוזן זיך פֿאַרלעשן. פֿון דאַנען גיסט זיך

װײַסער טרױער אין דער װעלט פּונקט װי פֿון די ערשטע שטערן.

און אַזױ קאַלט, נישט זיכער װערט : װוּ ? װער ? ביז עמעץ שרײַבט

מיט גאָלדן כּתבֿ אױף גרױסן װאָלקן : קומט, צו מיר װעט איר געהערן ! — —

VII

און בעת דעם טאָגס רױטע יוגנט גיסט זיך אױס און באַפֿאַרבט

די גרענעצן פֿון מערבֿ-לאַנד, זײַן ראָזער גוף גוססט שװער,

די װײַטקײט האַלט דעם אָטעם אײַן און הערט זײַן ברענענדע צװאה, —

נעמען ציטערן די בעטלעך : „עמעץ רופֿט אונדז דאָרטן, — װער ?“

בעת אין האָריזאָנטן-פּוסטקײט סמאַליעט אױס די לעצטע שעה,

די לאַנגע הענט פֿון טײַך און בערג קריגן בלױע אָדערן :

אַלע נעמען זיך צום האַרצן װײַל נאָך ירושה גײט די נאַכט, —

פּלאָנטערן פֿאַרדרימלט קראַנקע : „מ'קומט… װער קומט אונדז פֿאָדערן ?“

און בעת נאַכט יורשטע פֿאַרבענקט זיך, פֿאַרזיצט זיך אין אַ בױם-אַלעע,

אָדער לױפֿט דול פּױקן אין די שױבן, אַלע שטובנװענט פֿאַרקלעמען,

דער דרױסן טוט זיך אָן אַ זאַק, קײנער האַלט נישט אױס אָן טאָג, —

פֿאַרגײען די װײַסלען בײַ חולאָים : „זיך ריכטן אין װעג אַרײַן… צו װעמען ?“

VIII

װען אױף ברײטע הימלטראַקטן לױפֿן — װוּ זשע לױפֿן שטערן ? —

אַ בשׂורה טראָגן די װאָס קלאָגן : — „איר, איר צאַרטע מסוכּנים

קענט מיך לאַנג שױן, אין אײַער לעצטן ברעג האָט איר מיך טיף געדמיונט.

איר זענט אַלע מײַנע שפּיגלען, און נאָר איך אַלײן בין פּנים.

איר האָט געקוקט אױף שטײן און שטױב, ט'אָפּגעשפּיגלט לױף און קױף,

די גלאַטע פֿלאַך האָט מיטגעלאַכט מיטן אימפּעט פֿון די רױמען ;

נאָר אַז די האַסט האָט זיך פֿאַרבלאַסט, פֿלעגט אַן אומעט אײַער שטילע

גלאָז פֿאַרציִען און איר'ט פֿאַררוקט זיך אין די געשליפֿענע תּהומען.

איר זענט געשטאַנען בײַ די װענט, פֿאַרקוקט צוריק, — אין זיך, — אין אײגענער

שפּיגלדיקער טיפֿעניש, פֿון אײַער שװײַגן האָט געשטראַלט

פֿאַראומערטקײט אױף אַלץ אַרומעט, — דאָס האָט איר צו מיר געװײטיקט,

איר זענט אַלע מײַנע שפּיגלען, איך בין אײַער לעצט געשטאַלט“.

IX

ליגט מען, האָרכט מען : עמעץ װאַנדלט צװישן טרערן און שפּיטאָלדאַך.

פּרוּװט מען מיטגײן אַזױ פֿינצטער אַזױ ליכטיק װי ס'גײט אַ שטײגער

אַ שטערן פֿון צײַט אַרױסגעגנבֿעט, און צײַט בלײַבט הינטערשטעליק װײַט :

(דאָ װאַשט מען לײַבער מיט בענזין װי קאַליע זשאַװערדיקע זײגער…)

צײַט בײגט זיך אײַן און האָרכט : עס שװעבט װער איבער איר אין לאַנגן זאַל,

איז מבֿקר-חולה די װאָס הוסטן, די װאָס װײנען, די װאָס שפּײַען,

און העכער װאַקסט דער הױכער זאַל, װענט װאַרטן װײַס : עס װעט געשען,

די טירן צוגעמאַכט װי אױגן בשעת מע טראַכט אַ גרױסן רעיון,

אין איר פֿאַרטײַעטקײט זיצט נאַכט און װײסט : זי איז די לעצטע נאַכט,

נאָר אַ מאָל פֿון טונקל הײבט אַרױס אַ שװערער קאָפּ זיך, קוקט צום טיר :

נאָך נישט מײַן װײַב, — נאָך נישט מײַן קינד, — װוּ זענען זײ, — װי שפּעט איז איצט, —

רופֿט דער װאָס װאַנדלט אין דער שטילקײט : שױן די העכסטע צײַט — צו מיר.

X

אײַער אָרעמען װעג האָב איך געזען, מײַנע אָרעמע ברידער,

איר זענט געגאַנגען װי דער װינטער דורך די פֿעלדער גײט,

די אָרעמס שװער אַראָפּגעהאַנגען װי צװײַגן אָנגעטאָן אין אײַז ;

און איך בין נאָכגעגאַנגען אײַך װי דער װינטער דורך די פֿעלדער גײט.

דער טאָג האָט װײַס און װײַט געװײטיקט : איר זענט געװען פֿאַרשנײטע דערפֿער, —

די נאַכט האָט טיף אין זיך געװױעט : אַ הונט װאָס האָט נישט קײן בעל-בית. —

און איך דער פֿרעמדער פֿעלדער-גײער האָב זיך צעבליט װי אײַער פֿעלד

אױף מיר זענען געװאַקסן שטײנער, איך האָב געפֿרירט װי אײַער גראָז.

און אַז די ערשטע מילדע שעה איז װי די ערשטע שװאַלב געקומען,

די צװײטע בלאַנקט אין װײַסן בעטל, די דריטע — האָט שױן אױפֿן קול

געשטראַלט : כ'בין רײַך, — בין איך נישט אָרעם לעבן אײַך :

איצט בין איך גלאַנץ, איצט בין איך טרױער, איך בין דער פֿרילינג אין שפּיטאָל.

1923